Οι ηγεμονεύοντες δεν έχουν χρόνο πια, αλλά αυτό δεν το έμαθαν ακόμα. Οι απανταχού Γάλβες προετοιμάζονται
Δεν ανησύχησεν ο Νέρων όταν άκουσε
του Δελφικού Μαντείου τον χρησμό.
“Τα εβδομήντα τρία χρόνια να φοβάται”.
Είχε καιρόν ακόμη να χαρεί.
Τριάντα χρονώ είναι. Πολύ αρκετή
είν’ η διορία που ο θεός τον δίδει
για να φροντίσει για τους μέλλοντας κινδύνους.
Τώρα στην Pώμη θα επιστρέψει κουρασμένος λίγο,
αλλά εξαίσια κουρασμένος από το ταξείδι αυτό,
που ήταν όλο μέρες απολαύσεως –
στα θέατρα, στους κήπους, στα γυμνάσια…
Των πόλεων της Aχαΐας εσπέρες…
A των γυμνών σωμάτων η ηδονή προ πάντων…
Aυτά ο Νέρων. Και στην Ισπανία ο Γάλβας
κρυφά το στράτευμά του συναθροίζει και το ασκεί,
ο γέροντας ο εβδομήντα τριώ χρονώ.
Κωνσταντίνου Καβάφη Απαντα, «Η Διορία του Nέρωνος», εκδοτικός οργανισμός Πάπυρος, σελ. 58
Η ανθρωπότητα, στη σπειροειδή περιστροφική κίνησή της, στα λεπτοφυή αστρικά μονοπάτια και τα παχύρρευστα ύδατα του χρόνου, είναι υποχρεωμένη να αναμιμνήσκει, να λησμονεί και να επανανακαλύπτει τον εαυτό της. Οι περίοδοι της αναμνήσεως φέρουν το χρώμα, τα εμβλήματα και την αξία του χρυσού. Τα γένη, που εμβαπτίζονται στη γνώση της ανάμνησης, είναι χρυσά και οι τρόποι τους ομοίως. Η εποχή της λήθης είναι σιδηρά και τα παιδιά της φέρουν τα στίγματα τούτου του μετάλλου, ενώ δοκιμάζονται από την ισχύ του όταν πέφτει πυρακτωμένο, ορμητικό, τέμνον, οδηγημένο από χέρι εχθρικό πάνω στις σάρκες τους.
Στον πολιτισμένο κόσμο, μια μέθοδος για να επανέλθει η γνώση από εκεί που απέδρασε είναι η ανάγνωση. Δηλαδή, να διατρέξουν οι οφθαλμοί, να ακούσουν τα ώτα, να αισθανθούν τα ακροδάχτυλα των ανθρώπων ψηφία φέροντα τα σύμβολα της γνώσης. Το διάβασμα είναι η πολυτελέστερη και φθηνότερη αναψυχή (όχι διασκέδαση) που έχει διαθέσιμη ο έμφρων άνθρωπος σε χώρα στοιχειωδώς λειτουργούσα. Μπορεί στις σελίδες κάποιου πονήματος να θυμηθεί πτυχές του εαυτού του, να αναγνωρίσει ήρωα, άγγελο ή δαήμονα (με την αρχαιοελληνική έννοια του δαήμονος = γνώστου) που ήταν κάποτε ο ίδιος ή μπορεί να γίνει στο μέλλον.
Αν ο χρόνος δεν έχει μονοσήμαντη ροή, μόνο προς τα «εμπρός» δηλαδή, τότε ο άνθρωπος δύναται να φέρει αναμνήσεις από το μέλλον. Ολα αυτά τα λίγα προλογικά, ασφαλώς, έχουν να κάνουν με το ψιθύρισμα του Καβάφη που είναι τελικά τόσο ηχηρό, ώστε περνάει τα παραπετάσματα των αιώνων και αποκαλύπτει τι είναι Ελλάς, Ελλην και Ελληνισμός στη θαλερή ακμή του και στην άφευκτη παρακμή.
Η διδασκαλία των ποιημάτων του Κωνσταντίνου Καβάφη πρέπει να είναι υποχρεωτική από την πρώτη δημοτικού έως την τρίτη λυκείου. Ο αναγνώστης, έχοντας διαβάσει και αισθανθεί τα χρώματα, τις εποχές, τις οσμές και τα βιώματα που αναδίνονται μέσα από τις λεπτοσκαλισμένες λέξεις του Αλεξανδρινού μύστη, καταλαβαίνει τι σημαίνει να ανήκει κάποιος στη σπάνια τάξη του ελληνικού κόσμου και να φέρει στους ώμους του τον αβάσταχτο φόρτο της Ιστορίας που έγραψαν οι κορυφές και τα βάραθρα του Γένους μας.
Σ’ αυτό το υποδόρια σαρκαστικό -ίσως και σατιρικό- ποίημά του ο Καβάφης προειδοποιεί τους ηγέτες μέσα από την αφελή νερώνεια πρόσληψη της πραγματικότητας. Οχι μόνο των αυταρχικών, των αυτοκρατόρων, των ανοητευόντων, των επιπόλαιων, αλλά όλων! Εκείνων που στοχάζονται πάνω στους αριθμούς αλλά στην ουσία τους περιφρονούν. Οσων καμώνονται πως σέβονται τον θείο λόγο, όμως τον ακούν ασεβώς μέσα από τα παραμορφωτικά φίλτρα του δικού τους συμφέροντος.
Ο Νέρων, το 67 μ.Χ., στα τριάντα του έτη, έναν χρόνο πριν από την αυτοκτονία του, είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. Κυριολεκτικά οργίασε! Συμμετείχε σε πολλούς αγώνες τους οποίους -αυτοκρατορικώ… δικαιώματι- κέρδισε όλους. Επισκέφθηκε και τους Δελφούς για να λάβει χρησμό. Ελαβε. Τον ερμήνευσε κατά το δοκούν. Φεύγοντας, συμπεριφέρθηκε σαν παραδοσιακός Ρωμαίος πλιατσικολόγος. Βεβήλωσε το ιερό των ιερών παίρνοντας μαζί του στη Ρώμη αναρίθμητα αναθήματα, αγάλματα (περίπου 500) και αντικείμενα τέχνης ανεκτίμητης αξίας. Την ίδια στιγμή που εκείνος ξεφάντωνε και νόμιζε ότι είχε χρόνο πολύ μπροστά του, οι μύλοι του χρόνου άλεθαν το παρόν του και ο γέρων Γάλβας, διοικητής των στρατευμάτων στην Ισπανία, ετοίμαζε την εξέγερση, η οποία πήρε τον αυτοκράτορα από το τρυφερό του χέρι για να τον οδηγήσει στο γκρίζο βασίλειο του Αδη.
Ο χρησμός των Δελφών που μας θυμίζει ο θείος Καβάφης απευθύνεται σε όλους τους ηγεμονεύοντες. Δεν έχουν χρόνο πια, αλλά αυτό δεν το έμαθαν ακόμα. Εκμέτρησαν τον τρυφηλό βίο τους και οι απανταχού Γάλβες προετοιμάζονται και ετοιμάζονται…
Παναγιώτης Λιάκος
