Οι «θησαυροί» του Εθνικού Τυπογραφείου!

Σπάνια βιβλία και προσωπικά αντικείμενα των ανθρώπων που δούλεψαν

Από τον
Γεράσιμο Κόντο
Φωτό: Χρήστος Ζήνας

Χειροκίνητα πιεστήρια, πρέσες και λινοτυπικές μηχανές της περιόδου 1920-1960, χιλιάδες τόμοι ΦΕΚ από το 1900 μέχρι σήμερα, κάσες (ειδικά συρτάρια) με γράμματα, διαστήματα και σημεία στίξης, σπάνιες εκδόσεις, ποινολόγια, προσωπικά αντικείμενα παλαιών εργαζομένων, ακόμα και μεταλλικές πλάκες από κληρώσεις λαχείων βγήκαν από τις αποθήκες, ξεσκονίστηκαν, γυαλίστηκαν και ετοιμάζονται να πάρουν θέση στο Μουσείο του Εθνικού Τυπογραφείου, που αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του λίγο πριν από το καλοκαίρι. Ο «κρυμμένος θησαυρός» του Εθνικού Τυπογραφείου έρχεται να «διηγηθεί» σε μικρούς και μεγάλους την ιστορία μιας από τις πιο κομβικές για τη λειτουργία του ελληνικού κράτους δημόσιας υπηρεσίας, αλλά και να ρίξει φως σε γεγονότα που σφράγισαν την πορεία της χώρας, μέσα από διατάξεις, νόμους και αποφάσεις που καταγράφηκαν στα φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως.

«Η πλούσια συλλογή του Μουσείου του Εθνικού Τυπογραφείου, που ελπίζουμε ότι τον Μάιο θα είναι έτοιμο να υποδεχθεί το κοινό, περιλαμβάνει 117 αντικείμενα που έχουν χαρακτηριστεί ως κινητά μνημεία του νεότερου πολιτισμού μας. Ανάμεσά τους βρίσκονται 28 παλιά μηχανήματα που έχουν τυπώσει χιλιάδες ΦΕΚ» λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο ειδικός γραμματέας του Εθνικού Τυπογραφείου Δημήτρης Παπαδημητρόπουλος. Από τα παλαιότερα πιεστήρια που θα εκτεθούν στο μουσείο, στο υπέροχο νεοκλασικό της οδού Καποδιστρίου 34, στο κέντρο της Αθήνας, ξεχωρίζουν μια χειροκίνητη μηχανή του 1920 με αποσπώμενο τύμπανο και δύο μηχανήματα του 1938, που χρησιμοποιούνταν κυρίως για την εκτύπωση επαγγελματικών καρτών. «Στην παραδοσιακή τυπογραφία, το κλειδί ήταν η πίεση που ασκούσαν οι κύλινδροι στην εκτυπωτική πλάκα. Οι πιέσεις ήταν τεράστιες, το μελάνι εισχωρούσε στο χαρτί. Στη σύγχρονη τυπογραφία έχουν αλλάξει όλα. Η πίεση που ασκείται είναι επιφανειακή και το μελάνι χάνεται, σβήνει με το πέρασμα των χρόνων» αναφέρει ο διευθυντής Τεχνικής Υποστήριξης Μιχάλης Κυραντώνης.

Στη μεγαλύτερη αίθουσα του μουσείου «φιγουράρουν» ογκώδεις λινοτυπικές μηχανές του 1950, μηχανές πλήκτρων μονοτυπίας του 1965, μεταλλικές πλάκες, ξύλινα γράμματα (σε διάφορα μεγέθη), μήτρες εκτύπωσης και χαραγμένες αράδες. «Στη λινοτυπική μηχανή, ο χειριστής είχε μπροστά του 90 πλήκτρα. Κάθε στοιχείο αντιστοιχούσε σε μία μήτρα. Χτυπώντας τα πλήκτρα, κατέβαιναν οι μήτρες και σχηματίζονταν αράδες. Στο χυτήριο, σε ένα καζάνι με θερμοκρασία 270 βαθμών Κελσίου, το μέταλλο έλιωνε και κούμπωνε πάνω στις έτοιμες αράδες. Για να χειριστεί ένας τεχνίτης αυτά τα μηχανήματα, χρειαζόταν γνώση, εμπειρία και υπομονή. Να πληκτρολογήσει σωστά, να στοιχίσει τις αράδες, ήταν μια σύνθετη διαδικασία. Με αυτή την τεχνολογία φτάσαμε έως το 1985-1990, διάστημα που σηματοδοτεί το τέλος της παραδοσιακής τυπογραφίας» σημειώνει ο ίδιος.

Στην αίθουσα της Βιβλιοθήκης θα φιλοξενηθεί το πολύτιμο αρχείο των ΦΕΚ από το 1900 μέχρι σήμερα. «Ο χώρος είναι υπό διαμόρφωση, αυτή την περίοδο τοποθετούμε τους τόμους στα ράφια ανά χρονολογία, με την καθοδήγηση βιβλιοθηκονόμου. Τα ΦΕΚ δεν είναι ένα απλό προϊόν του Εθνικού Τυπογραφείου. Τα αναζητούν ερευνητές, ιστορικοί, φοιτητές, ιδρύματα, φορείς, απλοί άνθρωποι που ετοιμάζονται να βγουν στη σύνταξη και χρειάζονται την απόφαση του διορισμού τους. Τα ΦΕΚ συνθέτουν ένα παζλ νομοθετικών πρωτοβουλιών και παρεμβάσεων που σημάδεψαν τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία» λέει η προϊσταμένη του μουσείου και του τμήματος πωλήσεων του Εθνικού Τυπογραφείου Βούλα Φερεντίνου, ξεφυλλίζοντας έναν τόμο με ΦΕΚ του 1956.

Την τρίτη αίθουσα του μουσείου θα «καταλάβουν» σπάνιες εκδόσεις, βιβλία και λευκώματα, ενώ η τελευταία ενότητα θα είναι αφιερωμένη στη ζωντανή Ιστορία του Εθνικού Τυπογραφείου, στους ανθρώπους που βρέθηκαν πίσω από τα γραφεία και στις μηχανές του. «Είναι ένα κομμάτι που δεν θα μπορούσε να λείπει από το μουσείο. Εκτός από τα πιεστήρια και το χαρτί, υπάρχει και το ανθρώπινο δυναμικό, που ξόδεψε αμέτρητες ώρες δουλεύοντας σε αυτό το κτίριο. Βρήκαμε πολλά προσωπικά αντικείμενα εργαζομένων, σημειωματάρια, μολύβια, βιβλία, τετράδια στα οποία αναγράφονταν πειθαρχικά παραπτώματα. Ολα αυτά θα παρουσιαστούν σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, ώστε να υπενθυμίζουν σε μικρούς και μεγάλους ότι το Τυπογραφείο δεν είναι μια… αποστειρωμένη δημόσια υπηρεσία, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός» καταλήγει η κυρία Φερεντίνου.

Οι χρονολογίες-σταθμοί από το 1833

1833: Ιδρύονται η «Εφημερίς της Κυβερνήσεως» και το Βασιλικό Τυπογραφείο.
1844: Δημοσιεύεται σε Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως το πρώτο Σύνταγμα του ελληνικού κράτους.
1862: Με την έξωση του Οθωνα, το Βασιλικό Τυπογραφείο μετονομάζεται σε Εθνικό Τυπογραφείο.
1907: Το Ε.Τ. στεγάζεται στο κτίριο της οδού Καποδιστρίου 34.
1990: «Αποσύρονται» οριστικά τα παλιά πιεστήρια του Τυπογραφείου.
2010: Ολα τα ΦΕΚ διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο.

Ο «παροπλισμός» των μονάδων εξαιτίας της υποστελέχωσης

Στη μονάδα παραγωγής του Εθνικού Τυπογραφείου, τα υπερσύγχρονα μηχανήματα εκτύπωσης και βιβλιοδεσίας «μουγκρίζουν» καθημερινά από τις πρώτες πρωινές ώρες έως αργά το βράδυ. Μόνο που ο… θόρυβος της εκτύπωσης και της τελικής μορφοποίησης των σελίδων δεν είναι πια τόσο ζωηρός όσο τα προηγούμενα χρόνια, καθώς αρκετά πιεστήρια έχουν «παροπλιστεί» εξαιτίας της υποστελέχωσης των τμημάτων. Το 2009 το Εθνικό Τυπογραφείο απασχολούσε 358 άτομα και σήμερα διαθέτει μόλις 181. «Η έλλειψη προσωπικού είναι μεγάλο πρόβλημα. Το επόμενο διάστημα θα εκδοθεί μια προκήρυξη για πέντε προσλήψεις, που θα μας βοηθήσουν να καλύψουμε κάποιες βασικές ανάγκες για τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, έχουμε και τις αποχωρήσεις, τους υπαλλήλους που συνταξιοδοτούνται. Αυτές οι θέσεις μένουν κενές» λέει ο ειδικός γραμματέας του Εθνικού Τυπογραφείου Δημήτρης Παπαδημητρόπουλος.

Το τμήμα Εκτυπώσεων έχασε μέσα σε λίγα χρόνια το 30% της δύναμής του. «Υπάρχουν μηχανήματα που… κάθονται, δεν χρησιμοποιούνται. Η δουλειά βγαίνει, η ποιότητα παραμένει σε πολύ υψηλό επίπεδο, αλλά για να γίνουν όλα αυτά, απαιτείται μεγάλη προσπάθεια από τους εργαζομένους» εξηγεί ο προϊστάμενος Γιάννης Μπεκές. Περίπου ίδια είναι η εικόνα και στο τμήμα Βιβλιοδεσίας, με τους υπαλλήλους να «τρέχουν», προκειμένου να προλάβουν τις προθεσμίες. «Είναι κρίμα να έχουμε στα χέρια μας τόσο καλά μηχανήματα και να μην υπάρχει προσωπικό να τα αξιοποιήσει. Μας πονάει αυτό, μας στενοχωρεί» λέει η υπεύθυνη Λένα Λαδά. Οι εργαζόμενοι στα τμήματα παραγωγής δουλεύουν σε οκτάωρες βάρδιες. «Στις… δύσκολες περιόδους, όμως, όταν προκηρύσσονται εκλογές, οι βάρδιες γίνονται τρεις. Κατεβαίνουν εδώ μέχρι και οι θυρωροί! Αλλιώς δεν θα τα καταφέρναμε» αναφέρει η ίδια.

Η ατμομηχανή παραγωγής των εντύπων του Δημοσίου

Η κύρια αποστολή του Εθνικού Τυπογραφείου είναι η έντυπη και η ηλεκτρονική έκδοση και κυκλοφορία της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) και η κάλυψη των εκτυπωτικών αναγκών του ευρύτερου δημόσιου τομέα.

«Σε ετήσια βάση τυπώνουμε περίπου 200.000 σελίδες ΦΕΚ, ενώ αναλαμβάνουμε και εκτυπώσεις -σε χιλιάδες αντίτυπα- βιβλίων, λευκωμάτων, διπλοτύπων, βιβλιαρίων Υγείας, υπηρεσιακών φακέλων, μηχανογραφικών εντύπων, αφισών και ενημερωτικών φυλλαδίων για λογαριασμό υπουργείων, δημόσιων φορέων και νομικών προσώπων» λέει ο ειδικός γραμματέας του Εθνικού Τυπογραφείου Δημήτρης Παπαδημητρόπουλος.

Τα τελευταία χρόνια, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της τεχνολογίας και του διαδικτύου, το Εθνικό Τυπογραφείο εμπλούτισε τις υπηρεσίες του προς τους πολίτες δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προμηθεύονται ΦΕΚ μέσω των ΚΕΠ ή μέσω e-mail. «Για το 2017 σχεδιάζουμε άνοιγμα σε νέα προϊόντα, όπως λογότυπα, e-books, banners ιστοσελίδων και οπτικοακουστικό υλικό, καθώς και την αναβάθμιση του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος του Εθνικού Τυπογραφείου και του Συστήματος Αυτοματοποίησης Δημιουργίας ΦΕΚ, ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες. Ο μεγάλος στόχος μας, όμως, είναι να αποκτήσουν πλήρη πρόσβαση τα άτομα με προβλήματα όρασης και γενικότερα τα άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ) στα αναρτημένα στην ιστοσελίδα μας ΦΕΚ» αναφέρει ο κ. Παπαδημητρόπουλος.

Από την Καλαμάτα (το 1821) στο νεοκλασικό της Καποδιστρίου!

Η ιστορία του Εθνικού Τυπογραφείου άρχισε το 1833, με την ίδρυση της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως και την έκδοση του διατάγματος «Περί διοργανισμού του Βασιλικού Τυπογραφείου». Είχαν προηγηθεί η λειτουργία τυπογραφείου στην Καλαμάτα, που το 1821 τύπωσε την εφημερίδα των αγωνιζόμενων Ελλήνων «Σάλπιγξ Ελληνική», και η ίδρυση δημόσιας τυπωτικής μονάδας στο Ναύπλιο, το 1825, με την ονομασία «Τυπογραφία της Διοικήσεως». Το 1835, το Βασιλικό Τυπογραφείο (που αργότερα μετονομάστηκε σε Εθνικό) στεγάστηκε σε κτίριο στη συμβολή των οδών Σταδίου και Σανταρόζα, ενώ το 1907 οι υπηρεσίες του μεταφέρθηκαν στο νεοκλασικό της οδού Καποδιστρίου 34, σε οικόπεδο έκτασης περίπου 3.000 τ.μ. που δώρισε στο Ελληνικό Δημόσιο η οικογένεια Χαλκοκονδύλη.

Το νεοκλασικό είχε τη μορφή δύο κάθετων σκελών που συνδέονταν μεταξύ τους με «λαιμό», ενώ ανάμεσά τους διαμορφώθηκε αυλή-αίθριο. «Από το 1905, που ολοκληρώθηκε η κατασκευή του κτιρίου, μέχρι σήμερα δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Στην κεντρική είσοδο υπάρχει ακόμα η βαριά σιδερένια πόρτα, ενώ διατηρείται σε άριστη κατάσταση και το παλιό ρολόι στο αίθριο. Το ρολόι ήταν μηχανοκίνητο, με βαράκια, αλλά… εκσυγχρονίστηκε όταν πέθανε ο τελευταίος τεχνίτης που είχε τη δυνατότητα να συντηρεί τον μηχανισμό του. Λειτουργεί κανονικά και είναι ένα πραγματικό στολίδι, αλλά πλέον έχει άλλο μηχανισμό, καινούργιο» εξηγούν οι εργαζόμενοι του Εθνικού Τυπογραφείου.

Επέκταση και επισκευή

Τον Νοέμβριο του 1923 εγκρίθηκαν η επέκταση και η επισκευή του Εθνικού Τυπογραφείου, καθώς και η προμήθεια νέων μηχανημάτων, απαραίτητων για τη λειτουργία του. Με την επέκταση κατασκευάστηκε συμπληρωματικό κτίσμα στην οδό Σολωμού (παράλληλη της Καποδιστρίου), με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κτιριακό συγκρότημα σε σχήμα κεφαλαίου «Π» γύρω από το αίθριο. Μέχρι το 1985 ακολούθησαν παρεμβάσεις μικρής κλίμακας, ενώ το 1997 κατασκευάστηκαν αποδυτήρια και βοηθητικοί χώροι στο ισόγειο.

Το 1999 το Εθνικό Τυπογραφείο «πληγώθηκε» από τον σεισμό της Πάρνηθας, αλλά δεν σταμάτησε να λειτουργεί. «Είχε συζητηθεί τότε το ενδεχόμενο να μεταφερθεί προσωρινά η υπηρεσία σε άλλο κτίριο. Τελικά οι επισκευές και η ανακαίνιση προχώρησαν κανονικά, χωρίς να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του νεοκλασικού, οι εργαζόμενοι παρέμειναν στις θέσεις τους και το Τυπογραφείο δεν άργησε να βρει τον βηματισμό του» θυμούνται οι παλαιότεροι υπάλληλοι.

{{-PCOUNT-}}31{{-PCOUNT-}}

Η εφημερίδα δημοκρατία δημοσιεύει άμεσα κάθε σχόλιο. Ωστόσο δεν υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Σχόλια με ύβρεις διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Χρήστες που δεν τηρούν τους όρους χρήσης αποκλείονται.

spot_img

Κορυφαίες Ειδήσεις

Προτεινόμενα