1821: Επανάσταση στη Θεσσαλονίκη και φρικτά βασανιστήρια

Σε ναούς έγινε η μεγάλη σφαγή και οι Θεσσαλονικείς ανασκολοπίστηκαν, και κρεμάστηκαν • Άρθρο της «δημοκρατίας» Β. Ελλάδος

Από τον 
Αθανάσιο Ε. Καραθανάση*

Οι αρχές του 19ου αιώνα έδειχναν την αρχή σημαντικών γεγονότων στη Θεσσαλονίκη, καθώς οι Ελληνες κάτοικοί της δεν έκρυβαν τη χαρά τους από τις επιτυχίες των Σέρβων στην επανάστασή τους του 1804, στα σπίτια τους τραγουδούσαν τον «Θούριο» του Ρήγα Βελεστινλή, που οι ναυτικοί της Ιερισσού τον χόρευαν σε ρυθμό χασάπικου, δεν ήσαν και λίγοι οι Θεσσαλονικείς που ενθουσιάζονταν από τα συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης
και τις νίκες των Γάλλων.

Κι όταν πλησίαζε η Επανάσταση, Θεσσαλονικείς πατριώτες είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και συζητούσαν μυστικά στην εκκλησία του Αγίου Μηνά. Λίγο καιρό πριν από την έκρηξη της Επανάστασης στον Μοριά, ο Γιουσούφ μπέης, διοικητής της Θεσσαλονίκης, είχε φυλακίσει προληπτικώς μερικούς Θεσσαλονικείς στον φρικαλέο τότε Λευκό Πύργο, γνωστό στους παλιούς Θεσσαλονικείς ως Πύργο του Αίματος (Κανλί Κουλέ), υποψιαζόμενος συμμετοχή τους στη Φιλική Εταιρεία.

Εκείνες τις μέρες, Φεβρουάριος του 1821, είχε φτάσει στη Θεσσαλονίκη ένας αγαθός Τούρκος μολάς (δικαστής), ο Χαϊρουλλάχ, που γρήγορα πληροφορήθηκε για τα σημεία και τέρατα που λάβαιναν χώρα στη φυλακή του Λευκού Πύργου, αλλά και για την απειλή του Γιουσούφ μπέη να σφάξει όλους τους Θεσσαλονικείς, αν επαναστατούσαν.

Εσπευσε μάλιστα ο αγαθός Χαϊρουλλάχ να ενημερώσει για τις απειλές του Τούρκου διοικητή τον μητροπολίτη Κίτρους Μελέτιο, που αντικαθιστούσε τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, απόντα τότε στην Κωνσταντινούπολη. Τα γεγονότα, όμως, έτρεχαν γοργά και δεν άργησε να φτάσει στη Θεσσαλονίκη η είδηση ότι στη Μολδοβλαχία επαναστάτησε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Εξοργισμένος ο Γιουσούφ, έρριψε στη φυλακή του Λευκού Πύργου κι άλλους Θεσσαλονικείς. Μα πιο πολύ οργίστηκε και φοβήθηκε σαν έμαθε ότι επαναστάτησαν στις 16-17 Μαΐου η Χαλκιδική και το Αγιον Ορος. Και αμέσως συνέλαβε και έρριψε στα υπόγεια του Διοικητηρίου, τούτη την φορά, 400 ομήρους, κατ’ άλλους 1.700, εκ των οποίων γύρω στους 100 ήσαν Αγιορείτες μοναχοί που φρόντιζαν τα μετόχια τους στη Θεσσαλονίκη. Αλλοι φυλακίστηκαν στο πανουκλόπιστο, που βρισκόταν έξω από τα τείχη, στη θέση της παλαιάς ηλεκτρικής εταιρίας.

Αρχισαν τα μαρτύρια, με πρώτο μάρτυρα τον μητροπολίτη Μελέτιο και τους προκρίτους Μπαλάνο, Πάικο, Μενεξέ κ.ά. στο Καπάνι, έξω από τη Ροτόντα, στην πύλη της Καλαμαριάς, στο Βαρδάρι, όπου λάβαιναν χώρα αίσχιστα βασανιστήρια, τόσο που πολλοί αιχμάλωτοι πλήρωναν τους δημίους τους να τους αποτελειώσουν μια και καλή. Αλλοι πρόλαβαν να καταφύγουν στον Αγιο Αθανάσιο, στον Γρηγόριο τον Παλαμά (τότε Αγιος Δημήτριος, όπου είχε μεταφερθεί, αφού ο ναός του έγινε τζαμί) και σε δύο τεκέδες δερβίσηδων.

Στους ναούς αυτούς έγινε η μεγάλη σφαγή, ενώ πολλοί Θεσσαλονικείς ανασκολοπίστηκαν, κρεμάστηκαν, καρατομήθηκαν στον απέραντο χώρο που ξεκινά από το Συντριβάνι ως το σημερινό Γ΄ Σ. Στρατού. Εκεί ήσαν ακόμη όρθια τα τείχη και ανεβασμένες σ’ αυτά χανούμισσες και Εβραιοπούλες απολάμβαναν το φρικαλέο θέαμα.

(Και μια παράκληση προς τον δήμαρχο κ. Μπουτάρη: δήμαρχε, τοποθετήστε, επιτέλους, μια αναμνηστική στήλη εκεί στην οδό Αγγελάκη, που να θυμίζει στους περαστικούς τα θύματα της τουρκικής βαρβαρότητας.)

Εκείνον τον καιρό, Απρίλιος-Μάιος 1821, έντρομοι οι Θεσσαλονικείς έβλεπαν φωτιές και καπνούς από τα καιόμενα χωριά της Χαλκιδικής και της Πιερίας. Λέγεται ότι τότε χάθηκαν σφαγιαζόμενοι ή εξόριστοι 30.000 Θεσσαλονικείς και Μακεδόνες. Τα πράγματα ησύχασαν, για λίγο, ως τα Χριστούγεννα του 1821. Ερχονταν, όμως, τα χειρότερα το 1822 για τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία, για τα οποία ο λόγος την επόμενη εβδομάδα.

* Ομότ. καθηγητής ΑΠΘ, πρόεδρος
Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

{{-PCOUNT-}}13{{-PCOUNT-}}

Η εφημερίδα δημοκρατία δημοσιεύει άμεσα κάθε σχόλιο. Ωστόσο δεν υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Σχόλια με ύβρεις διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Χρήστες που δεν τηρούν τους όρους χρήσης αποκλείονται.

spot_img

Κορυφαίες Ειδήσεις

Προτεινόμενα