Το σκάνδαλο με τα ελικόπτερα πυρόσβεσης και ο διάτρητος διαγωνισμός που έγινε φέτοςΑπό τις
Μαρία Παναγιώτου,
Ντίνα Ιωακειμίδου
Υποτίμησαν εντελώς την πυρκαγιά στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος-Ταώ Πεντέλης. Ολα τα πυροσβεστικά οχήματα είχαν συγκεντρωθεί στην Κινέτα, η φωτιά έφυγε από τη Νέα Πεντέλη και πήγε στον Νέο Βουτζά, οπότε εκεί χάθηκε το παιχνίδι.
Οι εκκλήσεις ήταν συνεχείς για τη συνδρομή των εναέριων μέσων, τα οποία καθυστέρησαν περισσότερο από μισή ώρα, που είναι καθοριστικό διάστημα. Στην αρχή επιχείρησαν 2 Canadair και το Erickson (ελικόπτερο βαρέoς τύπου) και με τεράστια καθυστέρηση τα υπόλοιπα εναέρια μέσα» μας ανέφερε, μεταξύ άλλων, χθες εθελοντής πυροσβέστης, ο οποίος είχε πρόσβαση στον ασύρματο και άκουσε όσα ειπώθηκαν στο κρίσιμο πρώτο διάστημα που επιχειρούσε το Πυροσβεστικό Σώμα.
Επιβεβαιώθηκαν, απλά, οι υποψίες μας. Τα εναέρια μέσα δεν κατάφεραν να συνδράμουν το έργο της δασοπυρόσβεσης κατά το προσδοκώμενο. Κι όμως, τα τελευταία χρόνια η μόνη κουβέντα που γίνεται σε σχέση με την οργάνωση της δασοπυρόσβεσης σε αυτή τη χώρα έχει να κάνει με την επάρκεια ή μη σε εναέρια μέσα. Να μην παρεξηγηθούμε: Τα εναέρια μέσα έχουν σημαντικό ρόλο στην αρχική αντιμετώπιση μιας πυρκαγιάς. «Σε βοηθούν να περιορίσεις την ένταση της πυρκαγιάς κατά την εκδήλωσή της» θα μας πουν χαρακτηριστικά πεπειραμένοι αξιωματικοί του Πυροσβεστικού Σώματος. Ωστόσο, δεν μπορεί όλη η κουβέντα για τη δασοπυρόσβεση στην Ελλάδα να αρχίζει και να τελειώνει σε αυτά. Και, σίγουρα, το πρώτο διάστημα κατά το οποίο χρειαζόταν η συνδρομή τους σε αυτήν την πυρκαγιά, από την οποία μετράμε δεκάδες πληγές και την απώλεια ανθρώπινων ζωών, φαίνεται πως τα εναέρια μέσα δεν ήταν εκεί για να επιτελέσουν το έργο τους.
Η εφημερίδα «δημοκρατία» είχε διεξαγάγει για δύο εβδομάδες μία μεγάλη έρευνα, η οποία ολοκληρώθηκε μόλις την προηγούμενη Παρασκευή, και δυστυχώς διέβλεπε και προειδοποιούσε για πολλούς από τους κινδύνους. Είχαμε αποκαλύψει, για παράδειγμα, ότι φέτος η σύμβαση για τη μίσθωση ελικοπτέρων μεσαίου τύπου δόθηκε σε μία εταιρία με την επωνυμία Οδυσσέας Αεροπορικές Επιχειρήσεις Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία (ΙΚΕ), η οποία ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2017, πριν από λίγους μήνες δηλαδή, έχει μετοχικό κεφάλαιο μόλις 2.000 ευρώ και δεν έχει ποτέ στο παρελθόν εκτελέσει παρόμοια σύμβαση. Είχαμε καταγγείλει, μάλιστα, πως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ έλεγχος στις εγκαταστάσεις της.
Αλήθεια, επιχείρησαν και πόσα ελικόπτερα μεσαίου τύπου την περασμένη Δευτέρα στην πυρκαγιά που ξεκίνησε από την Πεντέλη, συνέχισε στο Μάτι και κατέληξε σε εθνική τραγωδία; Πού ήταν οι εισαγγελείς αυτές τις 10 ημέρες, κατά τις οποίες γράφαμε τις συγκεκριμένες καταγγελίες, για να ερευνήσουν περισσότερο τα στοιχεία; Αλλά ας δούμε εκτενώς τα στοιχεία που είχαμε παρουσιάσει.
Τα στοιχεία
Το 1998 η απόφαση που ελήφθη για τη μεταφορά της δασοπυρόσβεσης από τη Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική «εν μια νυκτί», αφενός, βρήκε το Πυροσβεστικό Σώμα «εντελώς απροετοίμαστο» για τις νέες αρμοδιότητες, αφετέρου, έδωσε τη δυνατότητα σε κάποιους να στήσουν ένα ατελείωτο πάρτι γύρω από τη μίσθωση εναέριων μέσων και τη συντήρηση των ιδιόκτητων, τα οποία εν τω μεταξύ βαφτίστηκαν το Α και το Ω της αποτελεσματικής δασοπυρόσβεσης στην Ελλάδα. Ακολούθησε μία μακρά περίοδος με καταγγελίες για υπερτιμολογήσεις, δικαστικές παραγγελίες και δικογραφίες, που κατέληξαν στον διασυρμό και στην απίστευτη ταλαιπωρία αξιωματικών και στελεχών του Πυροσβεστικού Σώματος, που -ως είθισται- φέρουν τη μικρότερη ή και καμία απολύτως ευθύνη.
Σε αυτό το «εύφορο» κλίμα που είχε δημιουργηθεί κάποια στιγμή ελήφθη η απόφαση από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, το 2012, για ακύρωση των ανοιχτών διαγωνιστικών διαδικασιών και εκχώρηση της αρμοδιότητας στον οργανισμό Support and Procurement Agency (NSPA), που βρίσκεται υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ (πρώην ΝΑΤΟ Maintenance and Supply Agency – NAMSA). O εν λόγω οργανισμός συγκροτείται από απόστρατους αξιωματικούς του ΝΑΤΟ και δη της Πολεμικής Αεροπορίας, και αναλαμβάνει μαζικές προμήθειες στρατιωτικού εξοπλισμού για τα κράτη-μέλη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Αδιαφάνεια
Η πρωτοτυπία της υπόθεσης, βέβαια, αφορά το γεγονός ότι κανένα άλλο κράτος της Ε.Ε. δεν απευθύνεται στη NSPA για τη διενέργεια διαγωνισμών μίσθωσης και συντήρησης εναέριων μέσων πυρόσβεσης. Και, καθώς οι διαδικασίες είναι εξ ολοκλήρου αδιαφανείς, ο οργανισμός προκρίνει την εταιρία σύμφωνα με τη δικά του κριτήρια και ο συμβαλλόμενος οφείλει, εφόσον πληρούνται οι τεχνικές προδιαγραφές, να την αποδεχτεί. Στη διάρκεια των ετών, μάλιστα, έχει καταγραφεί επιλογή εταιριών που ούτε καν πληρούσαν τα στοιχειώδη κριτήρια φερεγγυότητας.
Και όχι μόνο: Η διαδικασία κατάρτισης συμβάσεων μέσω της NSPA δεν διέπεται από το Ελληνικό Δίκαιο ούτε προβλέπει διαδικασία άσκησης ένδικων μέσων ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων. Πώς διασφαλίζεται ότι οι εταιρίες στις οποίες απευθύνεται η NSPA εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον; Δεν διασφαλίζεται.
Το 2012, μάλιστα, ψηφίζεται από το Ελληνικό Κοινοβούλιο τροπολογία, η οποία ισχύει μέχρι σήμερα, που ούτε λίγο ούτε πολύ ορίζει τη χορήγηση προκαταβολής ύψους 50% δίχως την κατάθεση εγγυητικής επιστολής, καθώς και την επιβάρυνση του ίδιου του Ελληνικού Δημοσίου από την καταβολή φόρων και χαρτοσήμων αντί της NSPA. Κι όλα αυτά ενώ η δασοπυρόσβεση στη χώρα μας εμφανίζει τρομερές ελλείψεις στα αναγκαία.
Ο σύμβουλος
Πώς έγιναν όλα αυτά; Αυτό που ανακαλύψαμε είναι πως από το 2012, που ενταχθήκαμε στις διαδικασίες της ΝSPA, ένας ισχυρός άντρας βρισκόταν πίσω από τους διαγωνισμούς και τους κατεύθυνε: Ο Δημήτρης Πετρίδης, απόστρατος της Πολεμικής Αεροπορίας, ο οποίος μέχρι πέρυσι ήταν επικεφαλής του οργανισμού. Ανώτερος αξιωματικός της Πυροσβεστικής, μάλιστα, μας ανέφερε: «NSPA σημαίνει Πετρίδης». Τι είναι σήμερα ο κ. Πετρίδης; Αμισθος σύμβουλος του υπουργού Προστασίας του Πολίτη Ν. Τόσκα, ενώ τον προσεχή Σεπτέμβριο πρόκειται να τον εκπροσωπήσει και σε συνέδριο που θα διεξαχθεί στο Λονδίνο. Οι εξωφρενικές επιλογές του ΝΑΤΟϊκού οργανισμού κάποια στιγμή, βέβαια, προκάλεσαν αντιδράσεις εντός του Πυροσβεστικού Σώματος. Ηρθε, για παράδειγμα, ένας λογαριασμός 8.000.000 από τη NSPA για συντήρηση εναέριων μέσων.
Το Πυροσβεστικό Σώμα αμφισβήτησε ευθέως την αναγκαιότητα ριζικής και δαπανηρότερης συντήρησης (σέρβις δωδεκαετίας) σε ελικόπτερα με εξαετή λειτουργία, ενώ διαφωνίες ανέκυψαν στο μεταξύ και στις συμβάσεις μίσθωσης των ελικοπτέρων.
Από εκεί και πέρα άρχισε η αποδόμηση του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς κανένας αξιωματικός δεν φαινόταν διατεθειμένος να υπογράψει για χρήματα χωρίς τα απαραίτητα παραστατικά. Τελικά, κάποια από αυτά εγκρίθηκαν, τη στιγμή που το Πυροσβεστικό Σώμα αριθμούσε αμέτρητες ανάγκες.
Αποτυχημένη απόπειρα να ελέγξουμε τις δαπάνες
Το 2016 η απεμπλοκή μας από τη ΝSPA (πρώην NAMSA) και η διενέργεια εθνικού διαγωνισμού έμοιαζε πραγματικότητα. Αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος ήταν από εκείνο τον Φεβρουάριο του 2016 ο Γιάννης Καρατζιάς, ο οποίος από την άνοιξη του ίδιου έτους δρομολόγησε τη διενέργεια ανοιχτής διαγωνιστικής διαδικασίας: μία για τα μέσα που θα ενοικιάζαμε το καλοκαίρι του 2017 και μία για τη συντήρηση των ιδιόκτητων μέσων. Η διαδικασία ακυρώθηκε τον Ιούλιο του ίδιου έτους, ενώ τον Σεπτέμβριο ο κ. Καρατζιάς παραιτήθηκε, αφήνοντας αιχμές προς το πρόσωπο του κ. Τόσκα.
Τι έχει μεσολαβήσει; Σύμφωνα με πηγές του Π.Σ., που ήταν παρόντες σε πολλές από τις συνομιλίες, οι πιέσεις ήταν αφόρητες ήδη από τον Μάιο του 2016 για την κατάργηση των εθνικών διαγωνισμών. Πραγματοποιήθηκαν έντονες συσκέψεις στο γραφείο του αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη, παρουσία του Δημήτρη Πετρίδη, του στρατηγού Παύλου Αδακτυλίδη από την Κύπρο (ο οποίος πέρυσι μετατέθηκε στην Κύπρο), επίσης συμβούλου εκείνη την περίοδο του Ν. Τόσκα, καθώς και του γ.γ. Πολιτικής Προστασίας Γιάννη Καπάκη αλλά και ενός ιδιοκτήτη εταιρίας ενοικίασης και συντήρησης. Στόχος; Οχι, βέβαια, η κατάστρωση κάποιου σχεδίου δασοπυρόσβεσης, αλλά η επιστροφή των διαγωνισμών στον ΝΑΤΟϊκό οργανισμό, ο οποίος τελικά επιτυγχάνεται το 2017.
Και το πράγμα γίνεται χειρότερο: Την περασμένη άνοιξη ανακοινώθηκε από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ότι αυξάνουμε τον αριθμό των μισθωμένων ελικοπτέρων που επιχειρούν στη χώρα μας. Με τα νέα δεδομένα, το συνολικό κόστος μίσθωσης για φέτος θα ανέλθει στα 22.000.000 ευρώ, από 17.000.000 ευρώ που ήταν ο προϋπολογισμός. Και κάπως έτσι φτάνουμε και στην εταιρία Οδυσσέας Αεροπορικές Επιχειρήσεις Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία (ΙΚΕ), που, όπως αναφέραμε στον πρόλογό μας, πήρε για φέτος τη δουλειά για τα ελικόπτερα μεσαίου τύπου που μισθώσαμε.
Αν δεν μπει αρβύλα, η φωτιά δεν σβήνει
Η έρευνά μας ανέδειξε καθαρά πως δασοπυρόσβεση δεν είναι μόνο τα εναέρια μέσα. Μάλλον το αντίθετο. Δασοπυρόσβεση είναι κυρίως τα επίγεια μέσα, αφού όλοι καταλήγουν στο συμπέρασμα «πως, εάν δεν μπει αρβύλα, η φωτιά δεν σβήνει».
Εκεί τα πράγματα είναι όντως απογοητευτικά σε σχέση με τον εξοπλισμό που διαθέτει το Πυροσβεστικό Σώμα. «Το 70% των οχημάτων από τα 3.200 συνολικά είναι άνω των 15 ετών και μας αφήνουν στον δρόμο» μας είχε αναφέρει ο πρόεδρος της Ενωσης Αξιωματικών Πυροσβεστικού Σώματος Ιωάννης Σταμούλης, για να συμπληρώσει ότι δεν υπάρχουν ούτε κράνη ούτε γάντια και γενικά ατομικός εξοπλισμός.
Οι άνθρωποι που ρίχνονται κυριολεκτικά στις φλόγες για να σώσουν ανθρώπινες ζωές, περιουσίες και το πολύτιμο για τη χώρα δάσος είναι «γυμνοί» μπροστά στους κινδύνους και σαφώς κακοπληρωμένοι.
«Καταφέραμε να πάρουμε μία στολή έπειτα από 10 χρόνια, αλλά αυτό δεν λύνει τα προβλήματα» θα συμπληρώσει ο κ. Σταμούλης.
Πόροι για το έργο της Πυροσβεστικής μοιάζει να μην υπάρχουν, ιδιαίτερα μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας. Και, δυστυχώς, δεν θα υπάρξουν ποτέ, αν δεν απομακρυνθούν τα οικονομικά συμφέροντα από τη μέση και αν δεν καταρτιστεί ένα οργανωμένο σχέδιο πρόληψης και καταστολής.
