Στον βυζαντινό Ναό της Αγίας Κυριακής στην Απείρανθο η κορυφαία διάκριση Europa Nostra 2018
Από τον
Μάκη Αδαμόπουλο
Στις αρχές Οκτωβρίου έγινε η τοπική απονομή του Grand Prix, κορυφαίας διάκρισης της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την πολιτιστική κληρονομιά/Βραβείου Europa Nostra για το έργο συντήρησης και αποκατάστασης του Ιερού Ναού Αγίας Κυριακής στην Απείρανθο της Νάξου. Ηταν μία «γιορτή αριστείας», όπως εύστοχα ανέφερε κατά τη διάρ-κεια της εκδήλωσης η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) Λυδία Καρρά, ενώ παρέστησαν όλοι όσοι στήριξαν και υλοποίησαν το έργο και πίστεψαν στη δυναμική του, όπως εκπρόσωποι του υπ. Πολιτισμού, μέλη του Δ.Σ. της ΕΛΛΕΤ, ο πρόεδρος του Association Hagia Kyriaki, εκπρόσωποι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, των τοπικών Αρχών, οι μελετητές του έργου, κλήρος και λαός.
Το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής στη Νάξο έχει ιδιαίτερη σημασία για την τοπική κοινωνία και όχι μόνο, κι αυτό διαπιστώνεται από το γεγονός ότι 43 χώρες αναγνώρισαν στο ταπεινό αυτό εκκλησάκι αξία πανευρωπαϊκή και για την ποιότητα των σπάνιων τοιχογραφιών και για την ποιότητα της εργασίας των συντηρητών.
Πρόκειται για μία σπάνια περίπτωση βυζαντινού ναού με διατηρούμενο ανεικονικό διάκοσμο.
Το μνημείο αυτό αποτελεί μία σπουδαία και άκρως πολύτιμη μαρτυρία της Εικονομαχίας, της θεολογικής και πολιτικής διαμάχης σχετικά με τη λατρεία των εικόνων, που συντάραξε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά τους 8ο και 9ο αι. Εξαιρετικό ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει ο ανεικονικός διάκοσμός του, ο οποίος περιλαμβάνει σταυρούς, γεωμετρικά και φυτικά θέματα, καθώς και μοναδικές παραστάσεις πτηνών. Διασώζεται άλλωστε μία μεταγενέστερη εικονιστική φάση τοιχογραφιών του 13ου αι. Στην ίδια εποχή χρονολογείται και το χτιστό τέμπλο. Πριν από περίπου 15 χρόνια, και συγκεκριμένα το 1993, άρχισε μία σημαντική προσπάθεια για τη διάσωση του μοναδικού αυτού μνημείου από τους συλλόγους J.-G. Eynard της Γενεύης και Amitiés gréco-suisses της Λοζάνης, με τη χρηματοδότηση της μελέτης αποκατάστασης του μνημείου. Η πρωτοβουλία συνεχίζεται από το 2005 από τον ελβετικό Association Hagia Kyriaki, Naxos, σε στενή συνεργασία από το 2010 με το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, το οποίο συνέβαλε καθοριστικά στην προσέλκυση χορηγιών.
Υστερα από τις προσπάθειες των δύο σωματείων πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 2013-2014 εργασίες στερέωσης και στεγάνωσης του μνημείου υπό την εποπτεία της 2ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ενώ την επόμενη διετία η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων συντήρησε τον μοναδικό ζωγραφικό διάκοσμο του ναού.
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Η αποκατάσταση του ιστορικού Ναού της Αγίας Κυριακής ήταν απόλυτα επιτυχημένη, καθώς διασώθηκαν το οικοδόμημα και ο μοναδικός διάκοσμός του, ενώ ταυτοχρόνως προστατεύτηκε με ιδιαίτερη σχολαστικότητα η αυθεντικότητα του μνημείου, με την αποφυγή προσθήκης στοιχείων που θα απέκρυπταν το πέρασμα του χρόνου και την ιστορία του, δύο παράγοντες που του προσδίδουν ανυπολόγιστη αξία. Οι κριτές της Europa Nostra που επέδωσαν το Grand Prix δήλωσαν: «Το έργο αποκατάστασης του οικοδομήματος και του διακόσμου του, που συνδέονται άμεσα με μία σημαντική περίοδο της ευρωπαϊκής σκέψης, έγινε με σεβασμό και ευαισθησία. Τα εξαιρετικά αποτελέσματα επετεύχθησαν χάρη σε μία διεθνή και διεπιστημονική συνεργασία, καθώς και στη συνέργεια ιδιωτικών και δημόσιων φορέων».
Ο Αλέξανδρος Αντίπας, πρόεδρος του Association Hagia Kyriaki, σημείωσε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»: «Η μεγαλύτερή μας ικανοποίηση είναι ότι μπορέσαμε να διασώσουμε αυτές τις σπάνιες τοιχογραφίες από μια περίοδο της Ιστορίας που δεν είναι γνωστή, είναι όμως κρίσιμη, καθώς η διαμάχη μεταξύ εικονομάχων και εικονολατρών επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της Ορθοδοξίας. Επίσης, ιδιαίτερη χαρά μάς δίνει η επίτευξη αυτής της σημαντικής συνεργασίας μεταξύ φιλελληνικών συλλόγων του εξωτερικού, της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, του υπουργείου Πολιτισμού και της Εφορείας Αρχαιοτήτων, αλλά και όλων των χορηγών και των εμπλεκομένων φορέων». Η αποκατάσταση του μνημείου αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για αντίστοιχα του νησιού. Δεκάδες είναι άλλωστε οι ερειπωμένες εκκλησίες που αναμένουν τη λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία τους και τη συνέχιση της ιστορίας τους.
«ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ»
Η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Λυδία Καρρά, μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια», επισήμανε: «Είναι μεγάλη τιμή για την τόσο πλούσια εκκλησιαστική μας αρχιτεκτονική η πανευρωπαϊκή αυτή βράβευση που αναγνωρίζει σ’ ένα ταπεινό εκκλησάκι, σε ένα απόμερο σημείο της Νάξου, πανευρωπαϊκή αξία».
Και συμπλήρωσε: «Είναι ώρα κι εμείς οι Ελληνες να στραφούμε στην προστασία και την ανάδειξη της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Είναι καλύτερο, κατά περίπτωση, αντί να χτίζουμε νέες, να διαθέτουμε ό,τι χρήματα έχουμε για να διασώσουμε τις παλιές, ιστορικές εκκλησίες μας, που στολίζουν όλη τη χώρα, αλλά συχνά ρημάζουν».
Από την Εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια
