Τέλος στην απαγόρευση για τους υδατάνθρακες, έμφαση στις ίνες και στον χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη • Με την υπογραφή του Μιχάλη ΚεφαλογιάννηΟ ρόλος της διατροφής για τα άτομα με διαβήτη είναι καθοριστικός και μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των μακροχρόνιων επιπλοκών που σχετίζονται με το νόσημα αλλά και στη σωστή αντιμετώπισή του.
Η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συνέπεια στις βασικές αρχές της δίαιτας για τον σακχαρώδη διαβήτη, η διαμόρφωση μιας σωστής διαιτολογικής συνείδησης και η αποφυγή λανθασμένων πρακτικών και επιλογών μαζί με την τακτική και συστηματική άσκηση, τη ρύθμιση του σωματικού βάρους και τον συχνό αυτοέλεγχο αποτελούν όλους εκείνους τους παράγοντες που θα εξασφαλίσουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
«Μια συνολική διατροφή βασισμένη σε σωστές πρώτες ύλες, στους καλούς συνδυασμούς τροφίμων και σε ένα σωστό πλάνο γευμάτων (παρουσία πρωινού, τακτική πρόσληψη γευμάτων και ενδιάμεσων σνακ) στο σύνολό της παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα σε φυσιολογικά επίπεδα, στην αποφυγή των συχνών υπογλυκαιμικών επεισοδίων (σε ινσουλινοεξαρτώμενους), στην πρόληψη μακροχρόνιων επιπλοκών, στη συνολικά καλή κατάσταση θρέψης και την αλλαγή διατροφικής συμπεριφοράς των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2» αναφέρει ο Χάρης Δημοσθενόπουλος, κλινικός διαιτολόγος – βιολόγος.
Επίσης, οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενήλικες με διαβήτη τύπου 2, οι οποίοι αποτελούν και την πλειονότητα των ασθενών, είναι σημαντικό να επιδιώκουν μια μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, διατηρώντας παράλληλα μια υγιεινή διατροφή, ώστε να επιτύχουν την επιθυμητή απώλεια βάρους.
Η απώλεια βάρους, μέσα από ένα μέτρια υποθερμιδικό πρόγραμμα διατροφής, μπορεί να παρέχει κλινικά οφέλη στα άτομα με διαβήτη, ιδιαίτερα σε όσα βρίσκονται στα αρχικά στάδια της πορείας της ασθένειας.
▲ Τι έχει αλλάξει
Παλιότερα, και για πολλές δεκαετίες, η διατροφή για τα άτομα με διαβήτη αντιστοιχούσε σε ένα αυστηρό και ιδιαίτερα περιοριστικό διαιτολόγιο, από το οποίο απουσίαζαν κυρίως οι πηγές υδατανθράκων και τα αμυλούχα τρόφιμα, αλλά και πολλά άλλα τρόφιμα από το διαιτολόγιο του γενικού πληθυσμού.
Οι πρόσφατες διαιτητικές οδηγίες για τα άτομα με διαβήτη αντιστοιχούν πλέον σε ένα υγιεινό και ποικίλο πλάνο διατροφής, που βασίζεται στην εξατομίκευση των αναγκών κάθε ατόμου.
«Στο διαιτολόγιο του διαβήτη είναι σημαντική πλέον η συνολική ποσότητα των υδατανθράκων μέσα από τρόφιμα, όπως δημητριακά ολικής, φρούτα και λαχανικά, όσπρια και γαλακτοκομικά χαμηλού λίπους. Επίσης, είναι απαραίτητη η υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών (14 γρ./1.000 kcal), για να επιτύχουμε την ικανοποιητική ρύθμιση του διαβήτη. Για τον λόγο αυτό τα προϊόντα ολικής θεωρούνται κατάλληλες επιλογές» εξηγεί ο κ. Δημοσθενόπουλος.
Οι υδατάνθρακες δεν απαγορεύονται και έχουν τη θέση τους σε ποσοστό 40%-55%. Απλώς συστήνονται πλέον τρόφιμα υψηλά σε ίνες και με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.
Τρόφιμα όπως η πατάτα, το ψωμί και τα ζυμαρικά ενσωματώνονται στο συνολικό διαιτολόγιο, χωρίς να θεωρούνται «διατροφικό λάθος». Ακόμη και τα απλά σάκχαρα συστήνονται σε ποσοστό έως 10%.
Η πρόσληψη σύνθετων υδατανθράκων από υγιεινά τρόφιμα θα πρέπει να είναι υψηλή, ενώ η πρόσληψη άλλων υδατανθράκων, ιδιαίτερα εκείνων που περιέχουν πρόσθετα λίπη, σάκχαρα ή νάτριο (αλάτι), θα πρέπει να είναι περιορισμένη.
Οσον αφορά το λίπος, στη δίαιτα του διαβήτη είναι πιο σημαντική η ποιότητά του, ενώ ο έλεγχος στην ποσότητα είναι σημαντικός όταν υπάρχει αυξημένο σωματικό βάρος.
Σύμφωνα με τις τελευταίες συστάσεις, προτείνεται ακόμη και η υψηλότερη θερμιδική συμμετοχή των λιπαρών από ό,τι των υδατανθράκων, αρκεί να γίνεται από πηγές «καλών» λιπαρών.
«Η αυξημένη κατανάλωση τροφών που περιέχουν μακράς αλύσου ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (EPA και DHA), όπως λιπαρά ψάρια, και ω-3 λινολενικό οξύ (ALA) αποτελεί βασική οδηγία για τη δίαιτα.
Συστήνεται η κατανάλωση ψαριών τουλάχιστον δύο φορές ανά εβδομάδα. Οι συστάσεις για την ποσότητα των κορεσμένων λιπαρών, της διαιτητική χοληστερόλης και των τρανς λιπαρών είναι ίδιες για τα άτομα με διαβήτη με εκείνες για τον γενικό πληθυσμό και στηρίζεται στον συνολικό περιορισμό τους. Οπότε, λέμε στους διαβητικούς να προτιμούν το ελαιόλαδο, τα λιπαρά των ψαριών, των ξηρών καρπών και να αποφεύγουν το λίπος από τρόφιμα όπως το κρέας, το τυρί, οι ζύμες, τα γλυκά και τα τυποποιημένα τρόφιμα» επισημαίνει ο κ. Δημοσθενόπουλος.
Τα πιο πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπάρχει ένα ιδανικό ποσοστό των θερμίδων από υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπος για όλα τα άτομα με διαβήτη.
Η κατανομή των μακροθρεπτικών συστατικών θα πρέπει να βασίζεται στην εξατομικευμένη αξιολόγηση, στις τρέχουσες διατροφικές συνήθειες, στις προτιμήσεις και στους μεταβολικούς στόχους για κάθε άτομο.
«Το ποσό των υδατανθράκων και η διαθέσιμη ινσουλίνη μπορεί να είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη γλυκαιμική ανταπόκριση μετά το φαγητό και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό του πλάνου διατροφής» επισημαίνει.
Η διατροφή ως μέρος της θεραπείας
Ενα υγιεινό πρότυπο διατροφής, η τακτική σωματική δραστηριότητα και η λήψη της απαραίτητης φαρμακευτικής αγωγής αποτελούν τα βασικά συστατικά της διαχείρισης και της θεραπείας του σακχαρώδους διαβήτη.
Για τα περισσότερα άτομα με διαβήτη το πιο δύσκολο κομμάτι της θεραπείας είναι ο σχεδιασμός και η μακροχρόνια τήρηση ενός προγράμματος διατροφής. «Η θέση σχετικά με τη διαιτολογική αντιμετώπιση του διαβήτη είναι ότι όλοι οι άνθρωποι που ζουν με διαβήτη πρέπει να κάνουν τη διατροφική θεραπεία μέρος του συνολικού σχεδίου θεραπείας του διαβήτη τους και τονίζουν ότι δεν υπάρχει ένα και μοναδικό μοντέλο διατροφής που να είναι καλύτερο για όλους. Δεν ισχύει δηλαδή το “ένα μέγεθος ταιριάζει σε όλους” (“one-size-fits-all”), αντίθετα είναι σημαντική η εξατομίκευση της διαιτολογικής προσέγγισης. Μια ποικιλία διατροφικών προτύπων (συνδυασμοί των διαφορετικών τροφίμων ή ομάδων τροφίμων) είναι αποδεκτή για τη διαχείριση του διαβήτη.
Στοιχεία όπως οι προσωπικές προτιμήσεις (π.χ. με βάση την παράδοση, τον πολιτισμό, τη θρησκεία, τις πεποιθήσεις για την υγεία, την οικονομική κατάσταση) και οι μεταβολικοί στόχοι θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όταν γίνεται σύσταση για ένα πρότυπο διατροφής σε σχέση με ένα άλλο. Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να επιλέγουν, όπως και όλοι μας, άλλωστε, υγιεινά και όσο γίνεται λιγότερο επεξεργασμένα τρόφιμα, χαμηλά σε επιβαρυντικά λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι, να καταναλώνουν αρκετές φυτικές ίνες μέσα από φρούτα και λαχανικά, και όσες θερμίδες απαιτούν ο μεταβολισμός και οι δραστηριότητές τους. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αποφεύγουν τρόφιμα υψηλά σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά, τυποποιημένα και προμαγειρεμένα τρόφιμα και όσα έχουν χαμηλή θρεπτική αξία σε συνδυασμό με υψηλές θερμίδες, όπως γλυκά και γρήγορο φαγητό» καταλήγει ο κ. Δημοσθενόπουλος.
▲ Εξατομικευμένο διαιτολόγιο
Για τη ρύθμιση του διαβήτη μπορούμε πλέον να επιλέξουμε, εξατομικεύοντας τις οδηγίες μας, κάποιο από τα προτεινόμενα πλάνα διατροφής όπως το μεσογειακό πλάνο, μια δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων, μια δίαιτα χαμηλού λίπους, το χορτοφαγικό πρότυπο διατροφής ή το μοντέλο της δίαιτας DASH (ειδικό για ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης).
Οσον αφορά τους δύο βασικούς τύπους διαβήτη -τύπου 1 και 2- οι συστάσεις διατροφής είναι σχεδόν οι ίδιες και βασίζονται σε ένα συνολικά υγιεινό πρότυπο διατροφής και μια δίαιτα που είναι κατάλληλη για όλους. «Η διαφορά έγκειται στον τρόπο θεραπείας, όπου το εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλίνης, το οποίο απευθύνεται κυρίως στα άτομα με διαβήτη τύπου 1, καθώς και η χρήση αντλίας ινσουλίνης δίνουν μεγαλύτερη ελευθερία επιλογών, αλλά απαιτούν μια βασική διαιτητική εκπαίδευση πάνω στα ισοδύναμα-γραμμάρια υδατανθράκων. Από την άλλη, οι συστάσεις για τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 πολύ συχνά εμπεριέχουν και επιπρόσθετες οδηγίες για απώλεια βάρους, δεδομένου ότι η ύπαρξη υπέρβαρου ή παχυσαρκίας αποτελεί κύριο παράγοντα εμφάνισης αυτού του τύπου διαβήτη» τονίζει ο κ. Δημοσθενόπουλος.
