Φοβερές καταγγελίες από την αρχαιολόγο Λιάνα Σουβαλτζή για την ύπαρξη οργανωμένου σχεδίου να μη βρεθεί ο τάφος του στρατηλάτη. Πώς η κυβέρνηση Σημίτη σταμάτησε τις ανασκαφέςΑπό τoν
Νίκο Νικόλιζα
Oαση Σίβα 1995. «Ελληνικά, ελληνικά. Βρέθηκαν ελληνικά». Οι φωνές της Ελληνίδας αρχαιολόγου Λιάνας Σουβαλτζή διαπερνούν τα γύρω βουνά και φτάνουν στο πιο κοντινό χωριό με τους ντόπιους κατοίκους να χαίρονται που βρίσκονται ένα βήμα πριν από την ανακάλυψη του ταφικού θαλάμου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Δύο επιγραφές που αναφέρουν στα ελληνικά το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου πιστοποιούν ότι ο τάφος ανήκει στον μεγάλο στρατηλάτη. Οι ντόπιοι εργάτες μαζί με την ελληνική αποστολή σφιχταγκαλιάζονται, κλαίνε και δάκρυα χαράς κυλούν στα μάτια τους, που βρήκαν τον τάφο του γιου του Αμμωνος Ρα. Ετσι έλεγαν εκεί τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος δοξαζόταν και δοξάζεται ακόμα και σήμερα ως θεός.
Λίγες ώρες μετά όλα τα ΜΜΕ της υφηλίου μεταδίδουν την είδηση: «Η ελληνική αποστολή, με επικεφαλής την Ελληνίδα αρχαιολόγο Λιάνα Σουβαλτζή, βρήκε τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Οαση Σίβα. Το θαύμα επιτεύχθηκε». Στην Ελλάδα η σπουδαία ανακάλυψη είναι πρώτη είδηση για πολλές εβδομάδες και η Λιάνα Σουβαλτζή είναι η νέα ηρωίδα των Ελλήνων, που εκείνη τη εποχή χρειάζονταν εθνική ανάταση. Αλλωστε είναι η περίοδος που στις ελληνικές ειδήσεις πρωτοστατεί το θέμα και πάλι της ονομασίας των Σκοπίων. Λίγους μήνες μετά, και ενώ δημοσιογραφικές αποστολές από ολόκληρο τον κόσμο καλύπτουν τα νέα της ανακάλυψης του τάφου από την Οαση Σίβα, παγώνει ξαφνικά. Η Αίγυπτος ζητάει από την ελληνική αποστολή να σταματήσει όλες τις εργασίες στην Οαση Σίβα και να επιστρέψει στην Ελλάδα, μια και η τότε κυβέρνηση Σημίτη, βάσει όσων υποστηρίζει εδώ και 23 χρόνια η Λιάνα Σουβαλτζή, έπαιξε καθοριστικό ρόλο για να σταματήσουν οι εργασίες ανακάλυψης του τελευταίου δωματίου του τεραστίων διαστάσεων τάφου.
Απολογισμός
Σήμερα η σπουδαία Ελληνίδα αρχαιολόγος, λόγω της επικαιρότητας με την αλλαγή του ονόματος των Σκοπίων, μιλάει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» και κάνει έναν απολογισμό όλων όσα έζησε. Στο γραφείο του δικηγόρου συζύγου της Εμμανουήλ Σουβαλτζή όλα τα βιβλία σχετίζονται με το όνομα του μεγάλου στρατηλάτη. «Το πρώτο συμπέρασμα που βγάζω έπειτα από τόσα χρόνια είναι ότι εγώ είμαι η πρώτη που υπέστη τον πόλεμο. Και τώρα πια φαίνεται ξεκάθαρα γιατί μου έγινε αυτός ο πόλεμος επί κυβερνήσεως Σημίτη, όταν σαν σήμερα το 1995 η Αίγυπτος ανακοίνωσε επίσημα ότι βρέθηκε ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Οαση Σίβα της Αιγύπτου. Από εκεί και πέρα άρχισε για μένα ο γολγοθάς, με έναν πόλεμο που μου έγινε από ελληνικής πλευράς, θέλοντας να σταματήσει με κάθε τρόπο η συνέχιση του έργου αυτού. Με λίγα λόγια, υπήρχε ένα σχέδιο όλα αυτά τα χρόνια που το έπλαθαν με στόχο τη Μακεδονία και τα Σκόπια. Δεν συνέφερε να βγει ένας Αλέξανδρος και να τους χαλάσει τα σχέδια». Στα μάτια της σπουδαίας αρχαιολόγου διαπιστώνουμε έκδηλη την πικρία της. «Ολα αυτά που βίωσα εγώ τότε ήταν ο προάγγελος του ξεπουλήματος της Μακεδονίας. Γιατί το θέμα “Αλεξανδρος” ενοχλούσε, ενοχλεί και θα ενοχλεί όσο υπάρχει Ελλάδα. Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι η μεγαλύτερη μορφή όλων των εποχών, όλης της υφηλίου».
«Παίζουν παιχνίδια»
Της αναφέρουμε ότι είναι στην ίδια μοίρα με την Κατερίνα Περιστέρη που ανακάλυψε την Αμφίπολη. Μας σταματά απότομα. «Και εκεί παίχτηκαν παιχνίδια. Είναι κρίμα ένα θέμα καθαρά επιστημονικό να γίνεται όργανο πολιτικής της εκάστοτε κυβέρνησης. Και για να πάμε ένα βήμα παρακάτω, η Αμφίπολη δεν έχει σχέση με τον τάφο του Αλεξάνδρου. Είναι ένα σπουδαίο μνημείο, που θα πρέπει να ολοκληρωθεί για να βγάλουμε σαφή συμπεράσματα». Μπροστά της η Λιάνα Σουβαλτζή έχει τα βιβλία που έχει εκδώσει με όσα ανακάλυψε στην Οαση Σίβα.
Της ζητάω τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο μνημείων. Χαμογελάει. «Ας αρχίσουμε από το γεγονός ότι όλοι οι λαοί απ’ όπου πέρασε ο Αλέξανδρος θέλουν να τον κάνουν δικό τους. Θέλουν να λένε ότι ο τάφος του βρίσκεται στα μέρη από τα οποία πέρασε. Το μνημείο που ανακαλύψαμε στην Οαση Σίβα είναι ένας βασιλικός μακεδονικός τάφος τεραστίων διαστάσεων. Και αυτό βασίζεται στα αρχιτεκτονικά μέλη και στις μελέτες που έκαναν ειδικοί καθηγητές. Πρόκειται για ένα μνημείο ακριβώς της εποχής του Αλεξάνδρου. Αλλωστε βρέθηκαν και ελληνικές επιγραφές που αναφέρονταν στον ίδιο τον Αλέξανδρο. Την πρώτη επιγραφή την ανακαλύψαμε αργά το απόγευμα. Είχε σουρουπώσει. Καταλάβαμε ότι είχαμε βρει την πρώτη επιγραφή. Σκάψαμε ένα λαγούμι με σκοπό να δούμε τι ήταν. Με τι γραφή είχαν χαράξει πάνω στην πέτρα. Οταν ο σύζυγός μου έβαλε το χέρι του μέσα στο λαγούμι, χωρίς να φοβηθεί τους σκορπιούς και τις κόμπρες, και διαπίστωσε ότι είναι ελληνικά γράμματα, αρχίσαμε να φωνάζουμε “ελληνικά, ελληνικά”. Τότε μια ιαχή απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλη την όαση και στο πιο κοντινό χωριό εξαπλώθηκε και ακουγόταν ο αντίλαλος: “ελληνικά, ελληνικά”. Οταν την επόμενη μέρα τη βγάλαμε έξω, είδαμε ότι γράφει: “Αλέξανδρος, Αμμωνος Ρα“, δηλαδή “ο Αλέξανδρος, ο γιος του Αμμωνος Ρα”, όπως τον είχαν αναγορεύσει στο μαντείο στην όαση.
Η δεύτερη επιγραφή ήταν τοποθετημένη στον χώρο από τον αυτοκράτορα Τραϊανό, ο οποίος ήταν θαυμαστής του Αλεξάνδρου. Και ακόμα μία επιγραφή που βρέθηκε αναφερόταν στον στρατό του στρατηλάτη και στους στρατιώτες που φυλούσαν τον τάφο του Αλεξάνδρου. Αυτές οι επιγραφές ανακοινώθηκαν από την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Ως επιστημονική ομάδα κάναμε τα πάντα. Ομως οι παρεμβάσεις που έγιναν τότε από πολιτικής πλευράς δημιούργησαν ένα τεράστιο μπέρδεμα, με αποτέλεσμα οι αιγυπτιακές Αρχές να μου πουν: “Κυρία Σουβαλτζή, για πρώτη φορά στα αρχαιολογικά χρονικά της Αιγύπτου μάς συμβαίνει το ίδιο σας το κράτος να σας πολεμά. Βρείτε τα, κυρία Σουβαλτζή, με τη χώρα σας και εδώ είμαστε εμείς. Και φυσικά δεν τα βρήκαμε ποτέ…»
«Τα Σκόπια μού ζήτησαν να αναλάβουν τον τάφο»…
Η ίδια ωστόσο σήμερα δεν διστάζει να μας πει ότι της πρότειναν ακόμα και τα Σκόπια να αναλάβουν τη διεκπεραίωση της ανακάλυψης του τάφου. Χαμηλώνει το κεφάλι της και σκέφτεται. «Ολα αυτά τα χρόνια έχουν ζητήσει να αναλάβουν το έργο και Σκοπιανοί, και Γερμανοί, και Γάλλοι. Εγώ όμως το θεωρώ ντροπή για εμένα, για την Ιστορία του έθνους μας και για τον Μέγα Αλέξανδρο. Για πρώτη φορά ελληνική αποστολή είχε βγει στο εξωτερικό να εργαστεί πάνω στο θέμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου χωρίς να επιβαρύνει διόλου το κράτος, κάναμε μια ανακάλυψη και κανένας από την Ελλάδα δεν μας είπε “να σας βοηθήσουμε;”, Μόνο προτάσεις από τα ξένα κράτη δέχτηκα κατά κόρον. Και λυπάμαι που θα το πω, αλλά, αν και τότε είχαμε απευθυνθεί στις μακεδονικές οργανώσεις όλης της υφηλίου να μας στηρίξουν ηθικά, έδειξαν τότε αδιαφορία απέναντί μας. Ωστόσο σας τονίζω το μεγάλο μου μέλημα: Δεν θέλω να καταστραφεί ο τάφος. Αν είναι για το καλό του μνημείου, ας γίνει με άλλο κράτος. Παρόλο που το απεύχομαι».
Τα χρόνια που πέρασαν και με την τεράστια παγκόσμια διαφήμιση που έγινε για την ανακάλυψη του τάφου, η Οαση Σίβα έγινε τουριστικός προορισμός. «Από εκεί που δεν υπήρχε ούτε ρεύμα, στην όαση πλέον έχει μπει μέχρι και ίντερνετ. Ολοι οι δρόμοι έχουν ασφαλτοστρωθεί, ξένες πολυεθνικές αγόρασαν τεράστιες εκτάσεις, ξενοδοχειακές επιχειρήσεις έχουν ανοίξει και γενικά η περιοχή έχει γίνει ένα πολύ σημαντικό εμπορικό κέντρο της Αιγύπτου. Ολοι πλέον μιλούν για τον Αλέξανδρο». Προτού κλείσουμε την πολύωρη συνέντευξή μας, τη ρωτάω αν θεωρεί πως ο κύκλος αυτός της ανακάλυψης του τάφου έχει κλείσει. Βουρκώνει για ακόμα μια φορά. Με κοιτάζει βαθιά μέσα στα μάτια. «Πιστεύω ότι μια μέρα θα ξαναείμαι εκεί και θα φέρω είτε εγώ είτε κάποια άλλη ελληνική αποστολή εις πέρας το θέμα της ανεύρεσης του νεκρικού θαλάμου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Θέλω να ελπίζω σε αυτό το όνειρο, που είναι το όνειρο κάθε ανθρώπου που αγαπάει την ελληνική Ιστορία. Γιατί ο Μέγας Αλέξανδρος βρίσκεται στην ψυχή κάθε γνήσιου Ελληνα».
Η φράση του Πάγκαλου ότι δημιουργούμε «εθνισμό» στους Ελληνες
Στην πολύωρη συνέντευξη με τη σπουδαία αρχαιολόγο υπήρξαν φορές που τα μάτια της βούρκωσαν και άλλες που έδειχναν ακόμα και σήμερα το πάθος για να ανακαλυφθεί ο νεκρικός τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αν και τα χρόνια πέρασαν και η ψυχολογική κόπωση είναι εμφανής. «Στην αρχή, όταν σταματήσαμε τότε τις ανασκαφές, ψάχναμε να δούμε τι έχει συμβεί και έχει μπει τροχοπέδη στο έργο αυτό που ήταν καθαρά ελληνικό. Οσες κυβερνήσεις και αν πέρασαν, δεν σταματήσαμε ποτέ να ζητάμε ακρόαση και συνάντηση με τους αρμοδίους. Και με τον Καραμανλή ζητήσαμε, και με τον Παπανδρέου, και με τον Σαμαρά και με τον Τσίπρα. Τελευταία φτάσαμε ως τον Παυλόπουλο, που κι εκείνος δεν μας δέχτηκε. Και σας τονίζω, όλα τα κάναμε με δικά μας χρήματα και δεν πήραμε ούτε ζητήσαμε μια δραχμή από το ελληνικό κράτος». Στα βιβλία που έχει εκδώσει η ίδια κατηγορεί ευθέως τόσο τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη όσο και τον Ευάγγελο Βενιζέλο και τον Θεόδωρο Πάγκαλο.
«Ο Σημίτης ξεκίνησε το κακό. Μετά η Νέα Δημοκρατία, αν και ως αντιπολίτευση έλεγε ότι θα μας βοηθήσει, δεν βοήθησε και πάει λέγοντας μέχρι και σήμερα. Ο δε Πάγκαλος τότε μου είχε πει ότι πρέπει να είναι χαμηλοί οι τόνοι, “γιατί, αν μιλάμε για Αλέξανδρο, αυτό δημιουργεί εθνισμό στους Ελληνες”. Τότε μάλιστα είχε έρθει στην όαση μία αντιπροσωπία Αμερικανών αξιωματούχων οι οποίοι μου είπαν επί λέξει: “Κυρία Σουβαλτζή, έχετε κάνει μια πολύ σπουδαία παγκόσμια αρχαιολογική ανακάλυψη, αλλά σε άκαιρο χρόνο”. Εγώ τότε δεν καταλάβαινα τι σήμαιναν όλα αυτά. Πλέον όμως τα πάντα δικαιώνονται με τον χρόνο που περνάει».
Στο σημείο αυτό της ζητώ ευθέως να μου απαντήσει αν εκβιάστηκε για να σταματήσει η ανακάλυψη του τάφου. Διστάζει να μας απαντήσει, αλλά απαντάει: «Ναι, υπήρξαν… τρόποι για να αποχωρήσουμε από το έργο. Από πολιτικούς εννοώ. Αλλά εμείς δεν συναινέσαμε».
Συγκίνηση
Τη ρωτάμε σε τι κατάσταση είναι η ανακάλυψη του τάφου. Βουρκώνει. «Εχω να πάω έναν χρόνο στον τάφο. Εμαθα ότι έχει μισοκαλυφθεί από την άμμο της όασης. Το θέμα είναι να ολοκληρώσουμε το έργο μας. Μας έκοψαν τη στιγμή που θα κατεβαίναμε στον νεκρικό θάλαμο. Και πώς ξέραμε ότι είναι εκεί ο νεκρικός θάλαμος; Είχαμε κάνει γεωφυσικές έρευνες με ειδικά μηχανήματα και είχαμε εντοπίσει τα πάντα. Δεν λέμε φαντασίες, αλλά όλα είναι με αποδεικτικά στοιχεία. Δεχτήκαμε τότε έναν τεράστιο πόλεμο και ήμουν έρμαιο στον καθέναν που ήθελε να με κρίνει. Λυπόμουν περισσότερο για το κράτος μας».
Στα χέρια της κρατάει κάποιες φωτογραφίες εκείνης της εποχής και σχεδιαγράμματα που δείχνουν το εσωτερικό του τάφου. «Φαινόταν μέσα καθαρά ότι ο νεκρικός θάλαμος ήταν ασύλητος. Δεν θέλω να επεκταθώ σε περαιτέρω στοιχεία, γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι κάποια στιγμή θα επανέλθουμε εκεί στην όαση και θα αποκαλυφθεί η μούμια του Αλεξάνδρου. Εμένα με απασχολεί και με ανησυχεί πολύ το θέμα των υπόγειων υδάτων που είχαν κατακλύσει το νότιο μέρος του μνημείου και ίσως έχουν προχωρήσει σε μεγαλύτερο μέρος». Της ζητάω με το χέρι στην καρδιά να μου πει αν πιστεύει ακόμα και σήμερα ότι θα έβρισκε εκεί θαμμένη τη μούμια του Αλεξάνδρου. «Σαφέστατα. Αλλιώς δεν θα σκορπούσα όλη μας την περιουσία για αυτή την ανακάλυψη. Ο Αλέξανδρος ο ίδιος είχε ζητήσει να ταφεί στην όαση του Αμμωνος Ρα. Ενα επιστημονικό έργο πρέπει να ολοκληρώνεται. Είτε πρόκειται για την Οαση Σίβα είτε για την Αμφίπολη. Μόνο έτσι μπορείς να βγάλεις σαφή συμπεράσματα».
