Θεσμοί δημοκρατίας, όποτε και όπου λειτουργούν, σέβονται και προασπίζουν τις ελευθερίες των πολιτών και τις σταθερές διαδικασίες με τις οποίες η κοινωνία επιχειρεί τη λύση των προβλημάτωνΑπό τον
Νίκο Παπουτσόπουλο
Ετρεχε με τα τέσσερα πάνω απ’ τα οδοφράγματα, σκαρφάλωνε πάνω στα πτώματα, στριφογύριζε και γλιστρούσε σαν αίλουρος από τον έναν σκοτωμένο στον άλλον, άδειαζε τις μπαλάσκες και τις φυσιγγιοθήκες, όπως ένας πίθηκος ανοίγει μια καρύδα. Κι όταν, ανάμεσα στην καταχνιά των πυροβολισμών, οι σφαίρες άστραφταν δίπλα του, στο λιθόστρωτο, ο Γαβριάς σηκωνόταν ολόρθος, με τα μαλλιά του να κυματίζουν ενάντια στον άνεμο και, με το βλέμμα καρφωμένο στους εθνοφρουρούς που ασίγαστα πυροβολούσαν, τραγουδούσε: “Το Ναντέρ είν’ άθλιο μέρος/ φταίει εκείνος ο Βολταίρος/ τούβλα είναι στο Παλαισώ/ φταίει εκείνος ο Ρουσσώ”».
Από τον Gavroche, τον ήρωα των «Αθλίων» του Βίκτωρος Ουγκό, στα οδοφράγματα της Γαλλικής Επανάστασης, «όπου μόνοι τους τραγουδούσανε το σκοπό, ένα λαϊκό επαναστατικό τραγούδι, κρατώντας το σκοπό με ποδοκροτήματα κι άγρια τριξίματα των δοντιών, όπου άντρες και γυναίκες χόρευαν αντάμα, γυναίκες με γυναίκες, άντρες με άντρες, όπως τους έφερνε η τύχη και τα στριφογυρίσματα του χορού. Ενα τυχαίο συνονθύλευμα φάνταζε από μακριά από κόκκινα σκουφιά, τρίχρωμες κορδέλες και κουρελιασμένα ρούχα».
Από τα οδοφράγματα, στα «κάρα, καθώς κυλάνε στους δρόμους του Παρισιού, κι ο ήχος τους τα συνοδεύει κούφιος κι ανελέητος. Εξι κάρα κουβαλάνε το καθημερινό κρασί που θα δροσίσει το λαιμό της Αγιας Γκιλοτίνας. Ολα τα ακατονόμαστα, αχόρταγα Τέρατα που έχει ξεράσει η φαντασία του ανθρώπου, από τότε που η φαντασία βρήκε τρόπους να καταγράφεται, έχουν συνταχθεί σε τούτο δω το εξάμβλωμα, την Γκιλοτίνα. Κι όμως, σ’ ολάκερη τη Γαλλία, με την πλούσια ποικιλία σ’ έδαφος και κλίμα, δεν βρίσκεται ούτε ένα φυλλαράκι, ένα χορτάρι, ένα κλαδάκι, μια κάψα που να ωριμάζει σε πιο σίγουρες συνθήκες από κείνες που επέτρεψαν σε τούτη δω τη φρίκη να ευδοκιμήσει.
Αν συνθλίψει κάποιος την ανθρωπότητα ξανά έξω απ’ το φυσικό της σχήμα με παρόμοια σφυριά και συστραφεί, θα έχει τις ίδιες βασανισμένες μορφές. Αν σπείρει κάποιος τους ίδιους σπόρους της ανεξέλεγκτης κακοποίησης και καταπίεσης, η σοδειά θα ’ναι ίδια κι απαράλλαχτη: “Αριστοκράτης” στον νου και στην ψυχή, εχθρός της δημοκρατίας, περίτρανος καταπιεστής του λαού! Πίσω στην Conciergerie (πρώην βασιλικό ανάκτορο και φυλακή στην επαναστατική περίοδο) και θάνατος μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες!» (Κ. Ντίκενς, «Ιστορία δύο πόλεων»).
Από την γκιλοτίνα στο σύνθημα «η φαντασία στην εξουσία» του Μάη του ‘68, στην παλλαϊκή εξέγερση, πιθανώς ένα από τα πιο σημαντικά επαναστατικά κινήματα του 20ού αιώνα, με αίτημα την οργάνωση μιας εναλλακτικής κοινωνίας, που να ικανοποιεί άμεσα τις ανάγκες όλων ανεξαιρέτως των ανθρώπων με ισότητα και δικαιοσύνη, με την απομάκρυνση των εξουσιαστών και των αφεντικών από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Τα γεγονότα -με αφορμή τις κινητοποιήσεις των Γάλλων μαθητών και φοιτητών και τη γενική απεργία των Γάλλων εργατών που ακολούθησε- σύντομα οδήγησαν σε πολιτική και κοινωνική κρίση, σε επικίνδυνες διαστάσεις επανάστασης, στη διάλυση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και στην προκήρυξη εκλογών στις 23 Ιουνίου 1968, από τον πρόεδρο Σαρλ ντε Γκολ.
Για την καταστολή των κινητοποιήσεων, η κυβέρνηση επιστράτευσε τις αστυνομικές δυνάμεις, η δράση των οποίων είχε ως αποτέλεσμα την όξυνση της κατάστασης, την επέκταση των επεισοδίων στα οδοφράγματα και στις οδομαχίες, και τη γενική απεργία σπουδαστών, στην οποία συμμετείχαν τα δύο τρίτα του γαλλικού εργατικού δυναμικού.
Νέο σύμβολο διαμαρτυρίας των Γάλλων, τα «κίτρινα γιλέκα» («Mouvement des gilets jaunes»), ένα αυθόρμητο κίνημα διαμαρτυρίας, που έχει τις αρχές του στα social media ήδη από τον Νοέμβριο του 2018 και εξελίσσεται σε μια ευρύτερη έκφραση οργής εναντίον της κερδοσκοπίας, του υψηλού κόστους ζωής και της εφαρμογής των μέτρων λιτότητας. Κίνημα από το οποίο είναι εμφανώς αμέτοχες κομματικές οργανώσεις και συνδικάτα, παρά τις καταγγελίες του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν πως αντίπαλοί του έχουν παρεισφρήσει στις τάξεις των διαδηλωτών για να εκτροχιάσουν το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμά του, και που παραπέμπει σε εκείνο των «Αγανακτισμένων» Ελλήνων (Μάιος – Νοέμβριος 2011) κατά των οικονομικών μέτρων που εξήγγειλε η κυβέρνηση σε συμφωνία με εξωτερικούς πιστωτές.
Οι γαλλικές δυνάμεις αστυνόμευσης, στην προσπάθεια να περιορίσουν τα κύματα των διαδηλωτών που πύκνωναν τις τάξεις των «κίτρινων γιλέκων», χρησιμοποίησαν δακρυγόνα, πλαστικές σφαίρες και νερό υπό πίεση και μετέτρεψαν το κέντρο της γαλλικής, πρωτεύουσας σε πεδίο μάχης.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι ταραχές ήταν οι χειρότερες που έχουν σημειωθεί στο Παρίσι από το 1968 και δοκίμασαν τις αντοχές της κυβέρνησης του Μακρόν, ο οποίος, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις διαδηλώσεις πολιτών και σε άλλες πόλεις, είχε εξετάσει το ενδεχόμενο να κηρύξει την Γαλλία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η κινητοποίηση των Αρχών μετέτρεψε κεντρικές περιοχές των Παρισίων σε ζώνες μάχης και οδήγησε στον βανδαλισμό της Αψίδας του Θριάμβου, στον εμπρησμό αυτοκινήτων, στη λεηλασία καταστημάτων και την καταστροφή ιδιωτικών κατοικιών.
Οι συνεχείς διαμαρτυρίες των Γάλλων, όπως εκφράζουν οι συνεπείς συγκεντρώσεις των «κίτρινων γιλέκων», υποχρέωσαν πολλούς δήμους της χώρας να «ανοίξουν πύλες» στο κοινό για να καταγράψουν τις απαιτήσεις των πολιτών: αύξηση της αγοραστικής δύναμης, αύξηση του κατώτατου μισθού, αύξηση στις συντάξεις, επαναφορά της ισχύος του φόρου αλληλεγγύης στα εύπορα στρώματα (τον οποίο ο Μακρόν είχε καταργήσει), φορολογία των μεγάλων τεχνολογικών εταιριών, συχνή διενέργεια δημοψηφισμάτων ύστερα από πρωτοβουλίες πολιτών. Η αντίδραση των Γάλλων υποχρέωσε την κυβέρνηση να συνειδητοποιήσει την πραγματικότητα ενός λαού τον οποίο διχάζουν οι φορολογικές αυξήσεις και η εκτόξευση των τιμών. Σε ένδειξη καλής θέλησης για έναρξη ειλικρινούς διαλόγου, υποχώρησε και εγκατέλειψε τα σχέδια για αύξηση της φορολογίας στα καύσιμα (που αποτελούσε ένα από τα πρώτα αιτήματα των «κίτρινων γιλέκων») και ταυτόχρονα ανακοίνωσε πως «κανένας φόρος δεν δικαιολογεί τη διακύβευση της ενότητας του έθνους».
Θεσμοί δημοκρατίας, όποτε και όπου λειτουργούν, σέβονται και προασπίζουν τις ελευθερίες των πολιτών και τις σταθερές κοινωνικές διαδικασίες με τις οποίες η κοινωνία επιχειρεί τη λύση των προβλημάτων. Θεσμοί δημοκρατίας που, όταν «θεραπείες σοκ» της μεγαλόψυχης διεθνούς τοκογλυφίας εκφυλίζουν, καταλύουν και ακυρώνουν, δυσλειτουργούν, αξίες και έννοιες διαστρέφονται, αλλοιώνονται και παραποιούνται ακόμη και ηχηρά μηνύματα κάλπης.
Σε περίοδο ακραίας θεσμικής παρακμής, στις 13 Φεβρουαρίου 2012, η Βουλή των Ελλήνων (κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου, την εκλογή της οποίας ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ είχε χαρακτηρίσει «ωμή αλλοίωση της λαϊκής κυριαρχίας») υπερψήφισε την πρόταση νόμου για τη συμφωνία του δεύτερου Μνημονίου, παρά τις έντονες αντιδράσεις των πολιτών, τον σκόπιμο αποκλεισμό των κεντρικών αρτηριών της πρωτεύουσας για την έγκαιρη προσέλευση των βουλευτών και τη διαμόρφωση της απαραίτητης πλειοψηφίας, το χάος της κυκλοφορίας, τις καταγγελίες εκπροσώπων του Κομμουνιστικού Κόμματος και των δυνάμεων της «προοδευτικής» Αριστεράς (ο νυν πρωθυπουργός είχε καταγγείλει τις δράσεις των δυνάμεων καταστολής και είχε προσθέσει πως «άφησαν σκόπιμα τους βανδάλους, για να μεταδοθούν αυτές οι εικόνες διεθνώς»), τα εκτεταμένα επεισόδια στο κέντρο της πρωτεύουσας, τους εμπρησμούς και τους βανδαλισμούς σε τράπεζες και καταστήματα, την απόπειρα κατάληψης του δημαρχείου των Αθηνών.
Οι πολιτικοί αρχηγοί, προκειμένου να καθησυχάσουν τον λαό, να καταδείξουν τον ασυμβίβαστο αγώνα τους αλλά, κυρίως, να περισώσουν την ακεραιότητα των κομματικών σαρκών τους, είχαν εκστομίσει και υπερήφανες δηλώσεις: «Η Ελλάδα δεν χρεοκόπησε ατάκτως, ωστόσο έρχονται δύσκολα χρόνια για τους Ελληνες, οι οποίοι θα έρθουν αντιμέτωποι με ακόμα πιο σκληρά μέτρα», «Το κόμμα δεν θα νομιμοποιήσει τους εκβιασμούς της Ε.Ε.», «Ο ελληνικός λαός πλήρωσε και πληρώνει ακριβά τις επιλογές και την πλήρη υποταγή του πολιτικού προσωπικού στις εντολές της νομενκλατούρας των Βρυξελλών».
Η κομματική απειθαρχία ορισμένων βουλευτών υποχρέωσε τα κόμματα εξουσίας, με φανερά ίχνη τραυμάτων, να προχωρήσουν σε μεγάλο αριθμό διαγραφών, ενώ ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, με αναφορές σε ονόματα από τη «ζωντανή ιστορία αυτού του τόπου», δήλωνε: «Ο ελληνικός λαός δεν δείλιασε ποτέ».
Από τα ένδοξα μνημονιακά έτη όσα επέτυχαν τα αστικά κόμματα για τη σωτηρία του λαού και της χώρας ήταν η ενοχοποίηση της διαμαρτυρίας, η διασπορά τρόμου, η εξαθλίωση και η εξαφάνιση της αστικής τάξης, αυτής που αποτελούσε το πολύτιμο ταμείο των ψήφων, η απρόσκοπτη παράδοσή της στις λαίμαργες ορέξεις χριστιανών και δημοκρατών Ευρωπαίων εταίρων και των τραπεζικών υπαλλήλων τους, τους οποίους ασμένως οι αμέσως μετά κυβερνήσεις της αριστεράς προόδου αποκάλεσαν «θεσμούς».
Στις λαμπρές επιτυχίες των μνημονιακών κυβερνήσεων, οι οποίες απέκρουσαν με τις γνωστές μεθόδους όλες τις ενστάσεις και τις διαμαρτυρίες των πολιτών, εντάσσονται, παράλληλα με τις εθνικές ήττες, τις υποχωρήσεις και τους συμβιβασμούς, οι αήθεις επιθέσεις εναντίον των κοινωνικών τάξεων, η συρρίκνωση του πληθυσμού, η μετοικεσία των παραγωγικών και φοροδοτικών ηλικιών, η άγρια φορολόγηση, οι περικοπές των μισθών και των συντάξεων, οι υποβολιμαίες εκπαιδευτικές μεταλλαγές για την ικανοποίηση των απαιτήσεων γειτόνων και εταίρων, η εκχώρηση της εθνικής κληρονομιάς, η εκποίηση οικογενειακών κειμηλίων, η αναζήτηση του ηλεκτρονικού οίκτου των δημόσιων ταμείων για τη σωτηρία κατοικιών, η υποτίμηση της αξίας της ιδιωτικής περιουσίας, ώστε η μεταβίβαση να είναι επωφελής λίαν για τους αλλοδαπούς επενδυτές. Αλλωστε και η πρόσκληση και οι προσδοκίες για την επάνοδο ενός καθημαγμένου λαού σε ρυθμούς προόδου και ανάπτυξης απευθύνονται στους καιροσκόπους, στους «σπιούνους και καταδότες και αδιάντροπους μαυραγορίτες και τα μεγαλύτερα καθάρματα επί προσώπου γης απ’ την εποχή του καταραμένου του Ιούδα, με τον οποίο σαφώς είχαν μεγάλη συγγένεια» (Κ. Ντίκενς).
Προσφιλής εξάλλου η προτροπή του Ρότσιλντ, «όταν ρέει αίμα στους δρόμους, αγόραζε ακίνητα». Αντί του αισθήματος αισχύνης, η πολιτική τάξις αναλίσκεται ανερυθρίαστα σε κομματικούς μετασχηματισμούς, εισπηδήσεις και ακροβασίες για την προετοιμασία νέων εκλογικών αναμετρήσεων και σε υποσχέσεις αποκατάστασης της αξιοπρέπειας ενός λαού τον οποίο εξακολουθούν να κλονίζουν και να διχάζουν οι εμπαιγμοί φίλων και εχθρών, συμμάχων και εταίρων: «Νυν δε αναγγελώ υμίν τι εγώ ποιήσω τω αμπελώνι μου: αφελώ τον φραγμόν αυτού και έσται εις διαρπαγήν, και καθελώ τον τοίχον αυτού και έσται εις καταπάτημα».
Οι αγώνες των Ελλήνων στα χρόνια της Επανάστασης είχαν εμπνεύσει τον συγγραφέα των «Αθλίων» και οι πρώτες αναφορές του Ουγκό σημειώνονται το 1826 με τη δημοσίευση στον γαλλικό Τύπο του ποιήματος «Τα κεφάλια του σαραγιού» («Les têtes du serail»), εμπνευσμένου από την ηρωική και μεγαλειώδη Εξοδο του Μεσολογγίου και τις 6.000 κεφαλές, τις οποίες ο Ιμπραήμ Πασάς, νικητής και πορθητής της μαρτυρικής πόλης, είχε την ευγένεια να στείλει στην Υψηλή Πύλη ως απόδειξη της περίλαμπρης νίκης.
Στα 1842 ο Νικόλαος Σούτσος πρώτος μεταφράζει τα ποιήματά του, στίχοι των οποίων καταδεικνύουν ιδιαίτερες ευαισθησίες και βαθύ συναίσθημα του κορυφαίου Γάλλου δραματουργού και προφητικού μυθοπλάστη μιας νέας εποχής:
«Ami, dit l’enfant grec, dit l’enfant aux yeux bleus/ je veux de la poudre et des balles» («Φίλε, είπε το Ελληνόπουλο, είπε το παιδί με τα γαλάζια μάτια/ θέλω μπαρούτι και βόλια»).
